Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ*
Είναι ώρα να σοβαρευτούμε. Η κρισιμότητα της στιγμής δεν αφήνει κανένα άλλο περιθώριο. Όλοι μαζί αν γίνεται, αλλά αλλιώς χώρια. Δεν ξεχνάει ο αμερικανικός λαός ότι οι τράπεζες μας φέρανε στο χείλος του γκρεμού το 2008. Τα ελλείμματα και το χρέος είναι αποτέλεσμα των δικών μας προσπαθειών να σώσουμε την κατάσταση από την απίστευτη ανευθυνότητά τους. Αν δεν είχαμε πράξει έτσι τότε, η παγκόσμια ύφεση θα ήταν πολύ χειρότερη. Ακόμα και έτσι, όπως επισήμανε στους “Financial Times” ο Kenneth Rogoff, οι πιο πολλές χώρες δεν έχουν καν φτάσει στο επίπεδο του ΑΕΠ που είχαν πριν από την κρίση. Επισήμανε επίσης ότι οι κεντρικές τράπεζες, όπως η ΕΚΤ, κακώς συζητάγανε πριν από έξι μήνες για την ανάγκη πιο σκληρής στάσης νομισματικής πολιτικής και ότι ένας μεγαλύτερος πληθωρισμός θα ήταν μέρος της λύσης αν βοηθούσε τον ιδιωτικό τομέα να μειώσει το χρέος του. Είναι ξεκάθαρο πια ότι θα ήταν τεράστιο λάθος αν όλες οι οικονομίες του κόσμου ακολουθούσαν πολιτικές λιτότητας. Αντιθέτως, αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια συντονισμένη δημοσιονομική πολιτική με χώρες όπως η Γερμανία, η Κίνα και η Ιαπωνία, που έχουν περιθώρια για επεκτατικές πολιτικές και μπορούν να αναλάβουν το μερίδιο της ευθύνης τους. Έτσι άλλες χώρες θα χρειάζονταν μικρότερη διόρθωση στα δημοσιονομικά τους. Αν δεν αρέσει αυτό στις αγορές, τόσο το χειρότερο για τις αγορές. Αλλά ας μην έχει αυταπάτες κανείς. Δεν θα ξαναδεχτούμε τη διάσωση των τραπεζών με δυσμενείς όρους για την απασχόληση, τους μισθούς, το κοινωνικό κράτος. Είναι η ώρα όχι μόνο της ευθύνης, αλλά και της επιστροφής της πολιτικής. Είναι ώρα οι πολιτικοί να επιβάλουν ένα νέο παράδειγμα. Δεσμεύομαι ότι οι ΗΠΑ θα ηγηθούν όλων των αναγκαίων πρωτοβουλιών για τη νέα κατεύθυνση.
Ο ταλαντούχος κ. Ομπάμα
Ένας παράλληλος κόσμος, 8/08/11
Στο διάγγελμα της Δευτέρας, βεβαίως, ο ατάλαντος κ. Ομπάμα δεν είπε τίποτε από όλα αυτά. Περιορίστηκε σε κάποιες αμπελοφιλοσοφίες για την αμερικανική οικογένεια, τον στρατό και την ανάγκη για συναίνεση με τους ρεπουμπλικανούς. Το ότι οι ρεπουμπλικανοί δεν έχουν επιδείξει την παραμικρή διάθεση για συμβιβασμό, δεν έχει καμία σημασία. Ούτε το ότι η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει την απειλή μιας νέας ύφεσης. Το διάγγελμα του Ομπάμα δεν καθησύχασε τις αγορές. Η παρέμβαση του Bernanke, για τη διατήρηση χαμηλών επιτοκίων μέχρι το 2013, είχε κάπως καλύτερη τύχη, αλλά, συγχρόνως, επισημοποίησε το γεγονός ότι και πέντε χρόνια μετά το 2008 η παγκόσμια οικονομία θα είναι, στην καλύτερη περίπτωση, σε στασιμότητα. Και με δεδομένο το μπάχαλο στα διευθυντικά κλιμάκια της Ε.Ε., είναι εντελώς σίγουρο το ξέσπασμα μια νέας κερδοσκοπικής επίθεσης στη δική μας μεριά του Ατλαντικού. Μπροστά σε όλα αυτά, ο Ομπάμα παρουσιάστηκε ως παρατηρητής, χωρίς όραμα, χωρίς νέες ιδέες, χωρίς, έστω, μια κάποια αίσθηση της κρισιμότητας της κατάστασης.
Για τον Ομπάμα είχαμε σαφείς ενδείξεις και πριν από την εκλογή του: την εξάρτηση της εκλογικής καμπάνιας του από τη χρηματοδότηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, την απροθυμία των οικονομικών συμβούλων του να μιλήσουν για την αναδιανομή του εισοδήματος, την υποστήριξη που δόθηκε στο σχέδιο Paulson για τη διάσωση των τραπεζών. Αλλά η στρατηγική του Ομπάμα σφραγίστηκε από την επιλογή των υπευθύνων οικονομικής πολιτικής μετά τις εκλογές. Οι ίδιοι οικονομολόγοι που μετά το 1990 προώθησαν τη φιλελευθεροποίηση των χρηματαγορών και εμπόδισαν όλες τις, έστω, δειλές προσπάθειες ρύθμισης, ακόμα και όταν ήταν φανερό ότι κάτι πολύ σοβαρό πάει στραβά, δεν μπορούσαν παρά να ανοίξουν τον δρόμο του συμβιβασμού. Δηλαδή της διατήρησης της εξουσίας των τραπεζικών ιδρυμάτων και των χρηματαγορών. Οι αξιολύπητες και για τον Ομπάμα εξευτελιστικές προσπάθειες συναίνεσης με τους ρεπουμπλικανούς έρχονται ως λογικό επακόλουθο αυτής της κατεύθυνσης. Για να αλλάξεις πορεία, για να απειλήσεις και να διαπραγματευτείς ένα νέο πρότυπο διακυβέρνησης, πρέπει να στηριχτείς σε άλλες κοινωνικές και πολιτικές ομάδες. Και ο Ομπάμα είχε πάρει την απόφαση ότι αυτό ήταν εκτός ημερήσιας διάταξης πολύ πριν από τις εκλογές.
Θα μπορούσε ένας πιο ταλαντούχος Ομπάμα να αλλάξει ουσιαστικά τα δεδομένα της οικονομικής κρίσης; Πολλές φορές αριστεροί αναλυτές επισημαίνουν ότι ο κεϋνσιανισμός του ’30 δεν ήταν αρκετός για να λύσει την κρίση του ’29. Σωστή επισήμανση, αλλά μία που ξεχνά το κατά πόσο ο Roosevelt, με τις παρεμβάσεις του, έθεσε τα θεμέλια της μεταπολεμικής φιλελεύθερης συναίνεσης. Τα αυξημένα δικαιώματα των συνδικάτων, τα δημόσια έργα και η κοινωνική ασφάλιση έστρωσαν τον δρόμο για το νέο μοντέλο. Βέβαια η αλλαγή ήρθε και από τα κάτω, με την έντονη παρουσία του εργατικού κινήματος και πριν και μετά τον πόλεμο. Αλλά το ταλέντο του Roosevelt ήταν υπαρκτό. Οι λόγοι του στη δεκαετία του ’30 δεν επισημαίνουν μόνο προβλήματα, ούτε εξαντλούνται σε ευχολόγια για συναίνεση. Η ρητορική του κατά των τραπεζών θυμίζει πιο πολύ ΣΥΡΙΖΑ παρά Ομπάμα.
Αλλά για την αριστερά το κύριο θέμα δεν είναι να υπογραμμίζουμε την κατά βάθος σωστή θέση ότι η φύση της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης μπορεί να έχει ξεφύγει από τις δυνατότητες κεϋνσιανών συνταγών του παρελθόντος. Πόσω μάλλον να φοβόμαστε – παράλογη φοβία βέβαια, αν η παραπάνω θέση είναι σωστή – ότι τέτοιες λύσεις θα ενσωματωθούν από το σύστημα και θα αποριζοσπαστικοποιήσουν το κίνημα. Μια αλλαγή κατεύθυνσης, ιδιαίτερα μια που θα περιόριζε τις χρηματαγορές και θα άνοιγε τον δρόμο της επιστροφής της πολιτικής θα ήταν κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτη. Το θέμα είναι να σκεφτούμε βαθιά και σοβαρά για το τι σημαίνει αυτή η έλλειψη ευελιξίας που παρατηρούμε στους κυρίαρχους πολιτικούς κύκλους και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού. Να δούμε, σε μια πρώτη φάση με κρύο μάτι, τους κινδύνους που εμφανίζονται και τις προοπτικές που ανοίγονται. Το δικό μας «ταλέντο» έγκειται στο να μπορέσουμε να αλλάξουμε τους συσχετισμούς, να προωθήσουμε την αυτοοργάνωση των κινημάτων αντίστασης, να θέσουμε μεταβατικές προτάσεις που συνδέουν τις τωρινές ανάγκες με διαφορετικά καταναλωτικά και παραγωγικά πρότυπα. Με λίγα λόγια, εμείς χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό είδος ταλέντου από αυτό των αντιπάλων μας.
* Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πηγη : ΑΥΓΗ
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος | Ετικέτες: στρατηγικη, Συνασπισμός, ΣΥΡΙΖΑ, ευρωκομμουνισμος, ιδεολογια, κριση, κομμουνισμος
Φωτογραφία του Ζαν Σαμπριέ, 1955
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Σε προηγούμενο άρθρο («Ενθέματα», 5.9.2010) ασχολήθηκα με την έξοδο από το ευρώ ως αριστερή στρατηγική για την έξοδο από την κρίση. Επιχειρηματολόγησα ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο το ευρώ όσο το πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί. Στο παρόν άρθρο θέλω να εκφράσω ένα παρόμοιο σκεπτικισμό για τη στρατηγική της στάσης πληρωμών.
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος | Ετικέτες: στρατηγικη, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Συνασπισμός, ΣΥΡΙΖΑ, ιδεολογια, κριση, οικονομια
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Μια από τις «βασικές αλήθειες» που ανακοίνωσε ο κ. Αντώνης Σαμαράς στη ΔΕΘ είναι ότι με τη μείωση των συντελεστών φορολογίας μπορούμε να αναμένουμε περισσότερα φορολογικά έσοδα. Αν υπάρχει οικονομική θεωρία που έχει απαξιωθεί περισσότερα τα τελευταία είκοσι χρόνια θα ήθελα να τη μάθω.
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος | Ετικέτες: στρατηγικη, Συνασπισμός, ΣΥΡΙΖΑ, κριση, οικονομια
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Η κυβέρνηση Ομπάμα ανακοίνωσε την πρόθεσή της να επενδύσει 50 δισ. δολάρια σε υποδομές για να αποφύγει ένα δεύτερο επεισόδιο ύφεσης. Οι πτωτικές τιμές των ακινήτων, ο πεσιμισμός των καταναλωτών και οι επικρατούσες συνθήκες στην αγορά εργασίας συνηγορούν ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι πιθανή. Ωστόσο, οι πολιτικοί αναλυτές αμφισβητούν αν το πακέτο θα περάσει από το Κογκρέσο. Οι τράπεζες, και όχι μόνο στις ΗΠΑ, ξαναεμφανίζουν αξιοσημείωτα κέρδη. Όχι γιατί παρατηρούμε μια αυξανόμενη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, αλλά γιατί επέστρεψαν σε αυτές τις δραστηριότητες, όπως οι αγοροπωλησίες διαφόρων χρηματοπιστωτικών εργαλείων, που μας οδήγησαν στην χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Συγχρόνως, η όποια ανάπτυξη εμφανίζεται στην παγκόσμια οικονομία αναπαράγει τις μακροοικονομικές ανισορροπίες της προηγούμενης περιόδου. Η Κίνα και η Γερμανία συνεχίζουν να έχουν πλεονάσματα στο ισοζύγιο πληρωμών και οι ΗΠΑ ελλείμματα. Και, βεβαίως, η Ελλάδα παραμένει με ένα έλλειμμα της τάξης του 10% παρόλο που είναι σε βαθιά ύφεση και τα καμπανάκια συνήθως χτυπούν όταν μια χώρα φτάνει σε ελλείμματα της τάξης του 4-5%.
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος | Ετικέτες: στρατηγικη, Ευρωπη, Συνασπισμός, ΣΥΡΙΖΑ, κριση, οικονομια
Έργο του Ανρί Ματίς
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
H θέση για την έξοδο από το ευρώ, πολύ συχνά σε συνδυασμό με αυτή της στάσης πληρωμών, έχει διατυπωθεί με διάφορα επιχειρήματα. Σε επόμενο άρθρο θα ασχοληθώ με το θέμα της στάσης πληρωμών και τη σύγκριση του κόστους και του οφέλους μιας τέτοιας επιλογής για την οικονομία, αλλά και για τη στρατηγική της Aριστεράς. Εδώ θα περιοριστώ στα επιχειρήματα υπέρ της αποδέσμευσής μας από την ευρωζώνη. Πιο πειστικός εκφραστής αυτής της θέσης, κατά την άποψή μου, είναι ο Κώστας Λαπαβίτσας. Γι’ αυτό τον λόγο θα εστιαστώ στη δική του προσέγγιση και δευτερευόντως στη υποστήριξη των θέσεών του από ένα ενδιαφέρον άρθρο του Στάθη Κουβελάκη («Ενθέματα», Αυγή της Κυριακής, 1.8.2010).
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος | Ετικέτες: στρατηγικη, Συνασπισμός, ευρωκομμουνισμος, ιδεολογια, κομμουνισμος
TOΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Τα τελευταία πενήντα χρόνια υπήρχαν πάμπολλες διαδρομές μέσα από τις οποίες μπορούσε κανείς να συναντηθεί με το ρεύμα που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα ως Ανανεωτική Αριστερά και έχει μεγάλη συγγένεια με τη Νέα Αριστερά στις αγγλοσαξονικές χώρες και το ρεύμα του ευρωκομμουνισμού στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Εγώ που μεγάλωσα στη Βρετανία τη δεκαετία του 1970 επηρεάστηκα από τη Νέα Αριστερά, την οποία σημάδεψαν οι αποχωρήσεις από τα κομμουνιστικά κόμματα μετά από τις εισβολές στην Ουγγαρία το 1956 και την Τσεχοσλοβακία το 1968, από τη μυστική έκθεση και ομιλία του Χρουτσόφ στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ, καθώς και από τον Γαλλικό Μάη.
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Στην τελευταία γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ συνεχίστηκαν οι συζητήσεις για το αναγκαίο νέο ξεκίνημα του εγχειρήματος στη βάση ενός πολιτικού σχεδίου για τα στρατηγικά επίδικα της περιόδου και της επίλυσης των οργανωτικών δυσλειτουργιών που μας έχουν ταλαιπωρήσει στο πρόσφατο παρελθόν. Μέχρι το τέλος της ερχόμενης εβδομάδας πρέπει να καταλήξουμε μια και οι υποχρεώσεις και οι ανάγκες είναι πολλές και σύνθετες. Τη βάση της συζήτησης αποτέλεσε το κείμενο του σ. Μπανιά, αλλά και τα δέκα σημεία που παρουσίασαν πέντε σύντροφοι με αναφορά στο «Μέτωπο». Η αντιπροσωπεία του ΣΥΝ είχε ήδη καταθέσει την πολιτική απόφαση του συνεδρίου, κείμενο που θέτει τις βασικές μας προτεραιότητες. Συμβιβασμοί θα γίνουν, οι εξελίξεις τρέχουν και θα υπάρχουν και αναπροσαρμογές, αλλά η πολιτική απόφαση δείχνει με σαφήνεια τόσο την πολιτική και ιδεολογική μας προσέγγιση για την καπιταλιστική κρίση και όλα όσα κατά προτεραιότητα θεωρούμε επιτακτικά για την τρέχουσα περίοδο, την οποία ορίζουν η πολιτική της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ από κοινού με την τρόικα, και με αυτή την έννοια είναι χρήσιμη για να διαπιστώσουμε συγκλίσεις και αποκλίσεις.
ΑΥΓΗ 21/05/2010 (ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ)
TΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ*
Στις αναλύσεις της σχολής του Σικάγο οι κερδοσκόποι συχνά παρουσιάζονται ως οι μεγάλοι παρεξηγημένοι της παρέας. Δεν τους αναλογεί η εικόνα της πεμπτουσίας της απληστίας. Αντιθέτως, λειτουργούν αποτελεσματικά για να σταθεροποιήσουν τις αγορές. Συνέχεια
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Ζούμε αυτές τις μέρες τη μεγάλη επιστροφή των εκσυγχρονιστικών προσεγγίσεων. Αυτό που για την κοινωνία παρουσιάζεται ως εφιάλτης, για τους εκσυγχρονιστές αποτελεί μια ευκαιρία δικαίωσης. Από τον ΙΟΒΕ μέχρι τον Αλέκο Παπαδόπουλο και από τον Μητσοτάκη μέχρι τα δελτία ειδήσεων ακούμε ότι το πρόβλημα δεν είναι ούτε το ΔΝΤ ούτε και τα διάφορα πακέτα μέτρων. Συνέχεια
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
1) Διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν ότι η έξοδος από την κρίση θα γίνει χωρίς ανάλογη αύξηση της απασχόλησης. Πώς εξηγείτε αυτή την τάση; Πώς εκτιμάτε την εφαρμογή της στρατηγικής της Λισσαβώνας;
2) Στην Ελλάδα είναι σχεδόν ανύπαρκτες οι ιδιωτικές επενδύσεις, ενώ ο δημόσιος τομέας, λόγω και της δημοσιονομικής κρίσης, δεν αναλαμβάνει επαρκείς επενδυτικές πρωτοβουλίες. Πώς μπορεί να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος;
3)Πώς βλέπετε τον ρόλο του τραπεζικού τομέα, σε μια περίοδο που το τραπεζοκεντρικό μοντέλο έχει περιέλθει σε κρίση;
4) Αν υποτεθεί ότι υπήρχε ικανό ποσό διαθέσιμο για επενδύσεις, σε ποιους τομείς θα έπρεπε κατά προτεραιότητα να διατεθεί;
5) Το ΔΝΤ προτείνει και η κυβέρνηση αποδέχεται να γίνει στη χώρα μας εσωτερική υποτίμηση, με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Τις προηγούμενες φορές που έγινε υποτίμηση της δραχμής δεν αυξήθηκαν οι εξαγωγές αλλά αυξήθηκε ο πληθωρισμός. Για ποιον λόγο θα πετύχει τώρα η υποτίμηση;
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: Συνέχεια
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
«Καλά όλα αυτά περί λαθών που έγιναν, περί πολιτικής και ιδεολογίας, περί αναγκαίων αντιστάσεων και ανατροπών, αλλά σε δέκα μέρες χρειαζόμαστε Χ δισ. (το ακριβές ποσό παίζει) για να επιβιώσουμε. Εσείς έχετε κάποια άλλη μέθοδο να μαζευτούν αυτά τα χρήματα;». Ερώτηση που μπαίνει και ξαναμπαίνει σε όσους και όσες υποστηρίζουν δημοσίως τις θέσεις της αριστεράς για την κρίση. Ερώτηση που μας βάζει σε αμηχανία γιατί δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε πώς είναι δυνατόν να υπάρχει απάντηση που δεν εμπλέκει την ιδεολογία, την πολιτική, τους κοινωνικούς συσχετισμούς. Ερώτηση που μας βραχυκυκλώνει γιατί ξέρουμε ότι για να δώσουμε πειστικές απαντήσεις χρειαζόμαστε πρώτα να αποδομήσουμε τον κυρίαρχο λόγο, ακόμα και τα ερωτήματα που προκύπτουν από αυτό το λόγο.
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Ολόκληρη η ευρωπαϊκή αριστερά χρωστά μεγάλη ευγνωμοσύνη στον Ζαν Κλοντ Τρισέ. Πολλοί θεώρησαν την απόφαση ότι η ΕΚΤ θα συνεχίσει να δέχεται τα ομόλογα των ελληνικών τραπεζών πιο σημαντική από την άλλη απόφαση των πολιτικών της Ευρώπης για στήριξη των αδύναμων οικονομιών αν χρειαστεί. Συνέχεια
TOY ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ*
Η Γερμανία έχει αντιμετωπίσει δριμεία κριτική για τη σκληρή της στάση σε σχέση με το ελληνικό πρόβλημα ακόμα και από άτομα με απόλυτα διαπιστωμένες νεοφιλελεύθερες αρχές, όπως ο Martin Wolf των Financial Times. Δεν είναι μόνο ότι αρνείται να πάρει μέτρα για τις πιο αδύνατες οικονομίες, αλλά ότι οι προτάσεις της -για το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, για παράδειγμα- προκρίνουν μια ακόμη πιο σκληρή εκδοχή του status quo. Συνέχεια
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος | Ετικέτες: στρατηγικη, Ευρωπη, κριση, οικονομια
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Πολλά έχουν γραφτεί τον τελευταίο καιρό για το έλλειμμα στους θεσμούς οικονομικής πολιτικής της Ε.Ε. Οτι στην Ε.Ε., σε αντίθεση με το τι ισχύει σε άλλες νομισματικές ενώσεις, δεν υπάρχει ένας ισχυρός προϋπολογισμός όχι μόνο για λόγους σταθεροποίησης αλλά για να εκφραστεί έμπρακτα η αλληλεγγύη μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών με την παροχή βοήθειας στις περιοχές που πλήττονται περισσότερο από μια ύφεση. Οτι δεν υπάρχει μια ενεργός δημοσιονομική πολιτική στο επίπεδο της Ε.Ε. που θα μπορούσε να πάρει υπόψη τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν σε ολόκληρη την Ενωση. Οτι η ΕΚΤ ασχολείται μόνο με τον πληθωρισμό και όχι τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας.
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος | Ετικέτες: στρατηγικη, ιδεολογια, κριση, οικονομια
ΤOY ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ*
Μας είχε προειδοποιήσει! Ο Κέυνς ξαναεμφανίστηκε στα όνειρα μου με νέα επιστολή. Την παραθέτω για άλλη μια φορά χωρίς σχόλια.
Αγαπητέ κύριε Παπακωνσταντίνου,
Όπως είχα προβλέψει στο πρώτο μου γράμμα τα πράγματα είναι σκούρα όταν διαπραγματεύεται κανείς χωρίς αυτοπεποίθηση στις δικές του αναλύσεις και αξίες. Επόμενο ήταν το πακέτο Β’ να γίνει το πρωταρχικό. Περιττό, νομίζω, να επισημάνω ότι τώρα η κατεύθυνση έχει οριστικοποιηθεί, και ότι σύντομα θα καλεστείτε να πάρετε ακόμα πιο οδυνηρά μέτρα. Μην ξεγελαστείτε από τη προθυμία της Γαλλίας και της Γερμανίας να μεσολαβήσουν για μια πιο ευρωπαϊκή λύση στα προβλήματα σας. Αυτό το γεγονός δεν σηματοδοτεί μια αλλαγή πλεύσης για τη μακροοικονομική πολιτική στο επίπεδο της Ε.Ε.
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Πριν από λίγες μέρες ονειρεύτηκα ότι είχα πάει διακοπές στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Εκεί συνάντησα τον John Maynard Keynes, που μου υπαγόρευσε το ακόλουθο γράμμα. Σας το παραθέτω χωρίς σχόλιο.
Αγαπητέ κ. Παπακωνσταντίνου,
Σας ζητώ συγνώμη γι’ αυτή μου την παρέμβαση, αλλά παρακολουθώ εδώ και καιρό το δράμα σας. Πρέπει να σας πω ότι είχα κάποιες προσδοκίες πριν από τις εθνικές εκλογές σας, όταν λέγατε ότι θα διαπραγματευθείτε με την Ε.Ε. για το πώς θα αντιμετωπιστεί η κρίση στη χώρα σας. Αλλά μετά από τις εκλογές διαπραγμάτευση δεν είδα, τουλάχιστον όπως την καταλαβαίνω εγώ από εδώ που είμαι.
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Δεν ξαφνιάστηκαν οι έλληνες που μετά από τις εθνικές εκλογές τα δημοσιονομικά της χώρας εμφανίστηκαν κάπως χειρότερα από ό,τι παρουσιάστηκαν στη διάρκεια της εκλογικής αναμέτρησης. Όμως λίγοι είχαν προβλέψει τις μετέπειτα ραγδαίες εξελίξεις, τις επιθέσεις από τον ξένο τύπο και τις διεθνείς εταιρίες αξιολόγησης, τα οικονομικά πακέτα της κυβέρνησης που αναθεωρούνται πριν καλά – καλά στεγνώσει το μελάνι, την επιδρομή επιτηρητών από την Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Για άλλη μια φορά, μετά τη συμμετοχή μας στη νομισματική ένωση, μετά από τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, καλούμαστε όλες και όλοι να υπηρετήσουμε ένα εθνικό στόχο. Αυτή τη φορά, βέβαια, ο στόχος έχει λιγότερη αίγλη, εμφανίζεται περισσότερο αμυντικός: Από τη μια μεριά να αποφύγουμε τα χειρότερα της οικονομικής χρεοκοπίας, από την άλλη να αποδείξουμε στους εαυτούς μας –και στους ξένους– ότι δεν είμαστε ρεζίληδες, ότι θα νοικοκυρευτούμε, ότι μπορούμε να παρουσιάσουμε αξιόπιστα οικονομικά στοιχεία και ότι μπορούν και οι άλλοι να βασιστούν στις δεσμεύσεις που αναλαμβάνουμε.
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος, Χρηστος Λασκος, Χριστοφορος Παπαδοπουλος | Ετικέτες: Συνασπισμός, ΣΥΡΙΖΑ
ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΟΥ ΛΑΣΚΟΥ, ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Η νέα «τρικυμία» που διαδραματίζεται στο Συνασπισμό και στο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα ακόμα περιστατικό αυθαιρεσίας και υποκατάστασης. Τα κεντρικά στελέχη της Ανανεωτικής Πτέρυγας ξεσαλώνουν με προσωπικές δηλώσεις και εμφανίσεις στα ΜΜΕ, πυροδοτώντας την ένταση, την πόλωση και την πολιτική εσωστρέφεια. Τα εσωτερικά μας γίνονται άλλη μια φορά η ύλη των ρεπορτάζ μεγάλων εφημερίδων την ίδια στιγμή που αγνοούνε ή αποσιωπούνε τις πολιτικές δραστηριότητες: για την επισφάλεια για παράδειγμα, όπως και τις επεξεργασίες της Κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ για την κρίση. Δεν ισχυρίζεται κανείς ότι «δεν υπάρχει θέμα» , πόσο μάλλον εμείς, μόνο που αυτή τη φορά το αίτημα έρχεται «ηχηρά» από τα κάτω, και δεν υποκαθίσταται, δεν αναστέλλεται παρά τον επικοινωνιακό ορυμαγδό.
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Ενώ η δική μας αριστερά συνεχίζει με τον γνωστό της αριστερισμό και αντιευρωπαϊσμό, το παράθυρο για προτάσεις που θα σπρώξουν την κυβέρνηση σε άλλη πορεία δεν θα παραμείνει ανοικτό για πολύ ακόμη. Πρέπει όσοι και όσες αναζητούν αυτή τη διαφορετική πορεία να ξεπεράσουν τις αναστολές και τα εμπόδια. Αυτά ισχυρίζεται ο Κώστας Κάρης σε πρόσφατο άρθρο του στην Αυγή (3/01/10).
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Μπροστά στη συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ ακούγεται, και από κορυφαία στελέχη του ΣΥΝ που θα έπρεπε να ξέρουν καλύτερα, ότι η εμμονή στο «οργανωτικό» δεν μας βοηθάει, ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι η σωστή πολιτική και η εξωστρεφής δράση. Μας λένε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, ως συμμαχία, πρέπει να λειτουργεί με συναίνεση και με συνεννοήσεις πέρα από πλειοψηφίες και μειοψηφίες. Και την πολιτική γραμμή ή τις προτεραιότητες της εξωστρεφούς δράσης, ποιος θα τις καθορίζει;
TΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Πώς θα μπορέσει ο ΣΥΡΙΖΑ να εκμεταλλευτεί τις αντικειμενικές συνθήκες της επόμενης περιόδου -κυρίως τη στασιμότητα στην οικονομία και τη δυστοκία της σοσιαλδημοκρατίας, σε παγκόσμιο επίπεδο- και να εκπονήσει ένα κάπως εναλλακτικό πρόγραμμα; Πώς θα δώσει χώρο στις κοινωνικές διεργασίες και πρωτοβουλίες που εξελίσσονται και πώς θα γίνει πιο ελκυστικός στον κόσμο της αριστεράς;
ΑΥΓΗ 27/09/2009
“Αυτή τη στιγμή προέχει η συγκρότηση μιας κοινωνικής δύναμης που θα προωθεί μια ασπίδα κοινωνικής προστασίας”, τονίζει στην “Κ.Α.” ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, πανεπιστημιακός – οικονομολόγος και υποψήφιος του ΣΥΡΙΖΑ στη Β’ Αθήνας. Σημειώνοντας ότι “σε μια κρίση πρέπει να αναθεωρήσουμε πολλά πράγματα και στο επίπεδο της οικονομικής θεωρίας και στο επίπεδο της πολιτικής”, συμπληρώνει πως οι ανάγκες των πολλών γίνονται μέρος της λύσης των οικονομικών προβλημάτων.
Συνέντευξη στον Ζ. ΚΑΠΠΑ Συνέχεια
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Ένα χρόνο μετά, που βρισκόμαστε με τη διεθνή οικονομική κρίση; Αν είναι να πιστέψουμε τις χρηματαγορές τα πράγματα πηγαίνουν πολύ καλύτερα από τις πρόσφατες πολύ δυσοίωνες προβλέψεις. Κάποιες χώρες έχουν καταφέρει να σταθεροποιήσουν την προηγούμενη ελεύθερη πτώση και μερικές άλλες δείχνουν ακόμη και κάποια ανάκαμψη σε κάποιους δείκτες. Ωστόσο όπως γράφει και ο Ηλίας Ιωακείμογλου δεν έχουν αναιρεθεί οι βασικές αιτίες τις κρίσης και το πιο πιθανόν είναι ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια μακρά περίοδο στασιμότητας. Δεν διαφαίνεται ακόμα κάποιο νέο μοντέλο καπιταλιστικής συσσώρευσης που δεν θα βασίζεται στο δανεισμό και στη κατανάλωση.
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Οι δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ εμφανίσθηκαν βαθιά διχασμένες στο δημοτικό συμβούλιο για το θέμα του αλιευτικού καταφυγίου στον Παντοκράτορα. Οι τέσσερις δημοτικοί σύμβουλοι που έχουν αναφορά στο ΣΥΡΙΖΑ τάχθηκαν με την πλειοψηφία που υποστήριξε το έργο. Αλλά παρευρέθηκαν στη συνεδρίαση άλλοι από το χώρο μας με εντονότατες αντιρρήσεις. Συνέχεια
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Μετά από τις εκλογές το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν απέδειξε ότι έχει δημιουργήσει το συλλογικό νου και τα κοινά αντανακλαστικά που χρειαζόμαστε ιδιαίτερα όταν το (κοινωνικό) κύμα, όπως λεει ο βουλευτής μας Θοδωρής Δρίτσας, μας πάει χαμηλά. Και αυτό δεν αποτελεί μόνο μετεκλογικό φαινόμενο. Την προηγούμενη περίοδο δεν λύσαμε σημαντικά πολιτικό-στρατηγικά και οργανωτικά ζητήματα. Για παράδειγμα, το ίδιο πράγμα είναι κυβέρνηση της αριστεράς με κέντρο τη ριζοσπαστική αριστερά, το ίδιο τα «15» σημεία και το ίδιο, πάλι, τα «5» σημεία προς το ΠΑΣΟΚ; Και ποιος το εκπονεί το σχέδιο μας, με ποια διαβούλευση και με ποια συναίνεση;
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος, Χρηστος Λασκος, Χριστοφορος Παπαδοπουλος, Χαρης Γολεμης
ΤΩΝ ΧΑΡΗ ΓΟΛΕΜΗ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΛΑΣΚΟΥ, ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Μια εκλογική αναμέτρηση πάντα αποτελεί σημαντικό σταθμό. Από την άλλη δεν μπορεί να αξιολογηθεί απομονωμένα, αλλά ως μέρος ενός πλέγματος θεωρητικών επεξεργασιών, κοινωνικών δραστηριοτήτων και πολιτικών παρεμβάσεων. Συνέχεια
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος, Χρηστος Λασκος, Χριστοφορος Παπαδοπουλος, Χαρης Γολεμης | Ετικέτες: Συνασπισμός, ΣΥΡΙΖΑ
ΤΩΝ ΧΑΡΗ ΓΟΛΕΜΗ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΛΑΣΚΟΥ, ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Η αντιμετώπιση του εκλογικού αποτελέσματος της 7ης Ιουνίου κατέδειξε από μιας αρχής κάποιες από τις θεμελιώδεις παθογένειες του χώρου μας –όχι μόνο του κόμματος, αλλά και της «παράταξης». Από την περασμένη Τρίτη, ωστόσο, όλα έχουν μπει σε φάση παροξυσμού. Δεν είναι η παραίτηση Αλαβάνου το θέμα –είναι, κυρίως, η απίστευτη διαχείρισή της. Συνέχεια
Filed under: Ευκλειδης Τσακαλωτος
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Η πολιτική γίνεται και μέσα από τις έννοιες, μας θύμιζε ο Κοσμάς Ψυχοπαίδης. Οι έννοιες δεν είναι ουδέτερες, αλλά, αντιθέτως, αντικατοπτρίζουν αξίες, συμφέροντα και στρατηγικές. Επιπλέον, έχουν μια ιστορικότητα, έχουν μια τάση να παρεμβαίνουν στη συγκυρία. Στη συγκυρία της κρίσης, η Αριστερά χρειάζεται έννοιες-κλειδιά, που να μπορούν να αποτελέσουν μια υλική δύναμη μετασχηματισμού. Συνέχεια
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Σε μια συνέντευξη τύπου στις Βρυξέλλες (18/02/09) για την αξιολόγηση του Συμφώνου Σταθερότητας, ο κ. Αλμούνια εξήγησε ότι σε συνθήκες ύφεσης το Σύμφωνο είναι όσο απαραίτητο ήταν στην προηγούμενη περίοδο. Απαραίτητο για την αξιοπιστία των κρατών μελών που πιέζονται από τις διεθνείς χρηματαγορές, αλλά και για την αξιοπιστία αυτών που στο ευρωπαϊκό επίπεδο καλούνται να εφαρμόσουν τους κανόνες του Συμφώνου. Κατά τον κ. Αλμούνια, το Σύμφωνο παρέχει τη δυνατότητα βραχυπρόθεσμης αντιμετώπισης της κρίσης, μεσοπρόθεσμης σταθεροποίησης των δημοσιών οικονομικών, και, πιο μακροπρόθεσμα, μια στρατηγική εξόδου από την κρίση. Είναι εντυπωσιακές οι ομοιότητες της παραπάνω επιχειρηματολογίας με αυτή που χρησιμοποιούσαν οι οικονομολόγοι του υπουργείου οικονομικών στη Βρετανία στο μεσοπόλεμο ενάντια στον Κέυνς. Δεν χρειάζονται πιο ενεργητικές κρατικές πολιτικές γιατί αυτό θα βλάψει την αξιοπιστία των κυβερνήσεων μια και οι αγορές θα ανησυχούν για το χρέος και πως αυτό θα ξεπληρωθεί σε μια επόμενη περίοδο. Ο φόβος για μεγαλύτερη φορολογία, ή για πιο υψηλό πληθωρισμό, στο μέλλον, αναιρεί την αποτελεσματικότητας της όποιας επεκτατικής πολιτικής.
Τα αντεπιχειρήματα γνωστά. Οι μεγάλες υφέσεις έχουν την τάση να αυτοτροφοδοτούνται. Δεν είναι κακό κάποιοι στην οικονομία να επιδιώξουν να βελτιώσουν τα οικονομικά τους, να μειώσουν το χρέος τους, να αποταμιεύσουν περισσότερο. Αν όμως, όλοι (κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, νοικοκυριά) το επιδιώξουν συγχρόνως τότε η ύφεση μπορεί να ξεφύγει. Επί πλέον η μείωση μισθών, που μπορεί να βοηθήσει μια συγκεκριμένη επιχείρηση, δουλεύει στη ίδια κατεύθυνση αν γενικευτεί – καμία επιχείρηση δεν θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της, αφού όλες οι επιχειρήσεις ακολουθούν την ίδια τακτική, και όλες οι επιχειρήσεις μαζί θα αντιμετωπίσουν μειωμένη ζήτηση για τα προϊόντα τους. Σε μια μεγάλη ύφεση ο φόβος κυριαρχεί και επειδή τα άτομα βλέπουν την πραγματική αξία των δανείων τους να μεγαλώνει. Και ο φόβος αποτελεί κακός σύμμαχος στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Ο κ. Αλμούνια τα ξέρει όλα αυτά. Αλλά έχει τους δικούς του φόβους. Ξέρει ότι αυτό που διακυβεύεται στη σημερινή συγκυρία δεν είναι η οικονομική θεωρία αλλά ένα ολόκληρο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο που έχει επικρατήσει στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια (σφικτές δημοσιονομικές πολιτικές, ευέλικτες αγορές εργασίας, συρρίκνωση του δημόσιου τομέα κλπ). Ξέρει δηλαδή ότι μια πιο επεκτατική δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να θεμελιωθεί σε ένα πολύ διαφορετικό οικονομικό, αλλά κυρίως κοινωνικό, οικοδόμημα. Και αυτό που αποφασίστηκε στο G20 ήταν ακριβώς να μη θιχτεί το οικοδόμημα που βασίζεται στην ανισότητα.
Ας το δούμε από τη σκοπιά των τριών βασικότερων «παικτών». Η Κίνα έχει στηρίξει την εντυπωσιακή της ανάπτυξη, και τις μεγάλες εξαγωγικές της επιδόσεις, σε μια άγρια εκμετάλλευση των εργαζομένων. Αυτό έχει συμβάλει στην συμπίεση των μισθών αλλού, και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Συγχρόνως τα πλεονάσματα από τις εξαγωγές έχουν επενδυθεί στις ΗΠΑ με αποτέλεσμα να κρατηθούν τα εκεί επιτόκια χαμηλά, τροφοδοτώντας τη χρηματοπιστωτική επέκταση και τις διάφορες φούσκες (στο χρηματιστήριο, στην αγορά ακινήτων κλπ). Το G20 αποφάσισε αυτοί οι πυλώνες να μην πειραχτούν – ούτε η ανισότητα, ούτε ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού τομέα. Και η ΕΕ; Οι αντιπρόσωποί της επισφράγισαν τη συμφωνία με μια παθητική στάση, κάνοντας γνωστό από νωρίς ότι κανείς δεν πρέπει να περιμένει καμία βοήθεια στην παγκόσμια οικονομία με μια πιο επεκτατική πολιτική από πλευράς ΕΕ.
Από τα κόμματα του δικομματισμού στην Ελλάδα ο κ. Αλμούνια ζητά συναίνεση σε αυτή τη στρατηγική. Τα θεμέλια της οικονομικής πολιτικής στην ΕΕ πρέπει να μείνουν όπως έχουν. Τι δίνει ως αντάλλαγμα; Ότι ενώ θα πιέζει για νοικοκύρεμα των δημόσιων οικονομικών, δεν θα ταράξει τα νερά. Το πρόβλημα του χρέους στην Ελλάδα είναι υπαρκτό. Οι διεθνείς αγορές ξέρουν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο τα δυο μεγάλα κόμματα να αντιμετωπίσουν το τωρινό χρέος, πόσο μάλλον αν αυξηθεί με μια πιο επεκτατική πολιτική, γιατί όλη τους πολιτική συγκρότηση βασίζεται όχι σε ένα βιώσιμο οικονομικό μοντέλο αλλά σε πρακτικές που είναι συνδεδεμένες με μεγάλα ελλείμματα. Και βεβαίως η ύπαρξη του Συμφώνου ουδόλως εμπόδισε αυτές τις πρακτικές. Όπως και αλλού, απλώς ώθησε τους υπεύθυνους της οικονομικής πολιτικής σε επιδιώξεις «δημιουργικής» λογιστικής. Οι χρηματαγορές είναι πολλές φορές μη ορθολογικές, αλλά δεν είναι και παράλογες. Δίνουν δάνεια στην Ελλάδα με μεγάλο ασφάλιστρο κινδύνου γιατί ξέρουν ότι η παρούσα κυβέρνηση, άλλα και αυτές που θα την αντικαταστήσουν, δεν έχουν κανένα σχέδιο που να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του χρέους. Όχι γιατί η πολιτική τους βασίζεται στη δικαιοσύνη, και στην ενεργή αντιμετώπισης της κρίσης. Αλλά γιατί τα μόνα σχέδια που καταστρώνονται είναι για την κομματική τους επικράτηση. Το ξέρει αυτό ο κ. Αλμούνια αλλά έχει το τακτ να μην τους εκθέτει. Αλλά και το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ με την σειρά τους δεν τον εκθέτουν. Συμφωνία κυρίων με άρωμα Νότιας Ευρώπης.
Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της ΚΠΕ του ΣΥΝ
ΤΟΥ ΕΥΚΛΕΙΔΗ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΥ
Η οικονομική κρίση βρήκε την ΕΕ με εμφανώς ακατάλληλους πολιτικούς θεσμούς για την αντιμετώπιση τέτοιων κρίσεων. Δεν είναι μόνο ότι ο όλος σχεδιασμός των τελευταίων δεκαετιών βασίστηκε στην υπόθεση ότι σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης οι γενικευμένες υφέσεις ήταν αδύνατον να εκδηλωθούν, και άρα το βασικό πρόβλημα οικονομικής πολιτικής θα παρέμενε ο πληθωρισμός. Είναι ότι από τη γέννηση της η ΕΕ έβαζε μπροστά το οικονομικό ενάντια στο πολιτικό. Δεν έχουμε πολιτικούς θεσμούς που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις για τον απλούστατο λόγο ότι η πολιτική, τουλάχιστον η πολιτική ασκούμενη μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, ήταν για τους σχεδιαστές της ΕΕ μέρος του προβλήματος της οικονομικής ολοκλήρωσης και όχι μέρος της απάντησης. Αυτό πληρώνουν τώρα οι πολίτες της ΕΕ, και δικαίως νοιώθουν αποξενωμένοι από αυτούς τους θεσμούς.
Η όλη δυναμική μετά από το 1960 επηρεάστηκε από ελιτίστικες αναλύσεις που θεώρησαν ότι οι πολίτες, αλλά και σε μεγάλο βαθμό και οι πολιτικοί και οι «κοινωνικοί εταίροι», ήταν ανώριμοι να πάρουν στα χέρια τους την υπόθεση της πολιτικής ενοποίησης, μια ενοποίηση αναγκαία τόσο για την ειρήνη όσο για την οικονομική αποτελεσματικότητα στην Ευρώπη. Άρα η λύση έπρεπε να βασιστεί σε πρωτοβουλίες οικονομικής ενοποίησης που θα τις διαχειριζόταν μια κάστα πεφωτισμένων γραφειοκρατών και που θα αναδείκνυαν συνεχώς την αναγκαιότητα για περαιτέρω μέτρα οικονομικής συνεργασίας. Έτσι οι Ευρωπαίοι θα φτάνανε σε μια ενοποιημένη Ευρώπη χωρίς καλά καλά να το καταλάβουν. Στη μέθοδο Monnet, που σκιαγραφούμε εδώ, η πολιτική ενοποίηση θα ερχόταν ως κερασάκι στην τούρτα στο τέλος αυτής της διαδικασίας.
Δεν είναι καθόλου παράλογο ότι ο Jean Monnet αποτέλεσε χαρακτηριστικός αντιπρόσωπος της κεντροαριστεράς της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου. Αντιθέτως ήταν ακριβώς τα ελιτίστικα στοιχεία της μεθόδου του που επέτρεψαν μια γενικότερη συναίνεση για την πορεία της Ευρωπαϊκής ενοποίησης μεταξύ των δυνάμεων της κεντροαριστεράς και της κεντροδεξιάς. Αλλά για ακριβώς το ίδιο λόγο η κεντροαριστερά έχασε σταδιακά την όποια ηγεμονία προσδοκούσε σε σχέση με αυτήν τη διαδικασία. Γιατί μια στρατηγική «από τα πάνω», που περιθωριοποιεί ζωντανές κοινωνικές δυνάμεις, όπως τα συνδικάτα, δεν μπορεί παρά να ενισχύει άλλες. Ο στόχος των ελίτ της κεντροαριστεράς ήταν να έχουν το πάνω χέρι σε σχέση και με το κεφάλαιο και με την εργασία. Στην πράξη όμως η έμφαση στην οικονομική ενοποίηση (με μέτρα που σταδιακά μείωναν τους περιορισμούς στις αγορές προϊόντων, κεφαλαίου και εργασίας) δεν μπορούσε παρά να ενισχύσει το κεφάλαιο.
Αυτή η τάση βέβαια ενισχύθηκε μετά το 1980 με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού. Η νομισματική ένωση, η ΕΚΤ, και το Σύμφωνο Σταθερότητας επισφράγισαν αυτή την επικράτηση του κεφαλαίου. Για παράδειγμα το ενιαίο νόμισμα δεν υποστηρίχτηκε από ένα μεγάλο ομοσπονδιακού τύπου προϋπολογισμό και η δημοσιονομική πολιτική των κρατών μελών περιορίστηκε. Να σημειώσουμε εδώ ότι μια τέτοια ισορροπία δεν παρατηρείτε σε άλλες νομισματικές ενώσεις (ούτε στις ΗΠΑ, ούτε στο Καναδά, ούτε στη Γερμανία υπάρχει κεντρικός περιορισμός στην αυτονομία των δημοσιονομικών πολιτικών των πολιτειών και, συγχρόνως υπάρχει μεγάλος ομοσπονδιακός προϋπολογισμός). Η λογική ξεκάθαρη – στην ΕΕ η ευελιξία των μισθών αποτελεί ο βασικός μοχλός αντιμετώπισης οικονομικών προβλημάτων.
Και τώρα πια σε συνθήκες κρίσης δεν υπάρχουν οι θεσμοί αυτοί που θα μπορούσαν να προσφέρουν μια συλλογική Ευρωπαϊκή απάντηση. Δεν υπάρχουν και δεν επιθυμούνται από τους κερδισμένους της μέχρι τώρα πορείας. Η ηγεμονία τους βασίζεται ακριβώς στην μη ύπαρξη δημοκρατικών θεσμών και δεν πρόκειται να αποχωριστούν από αυτούς τους θεσμούς χωρίς έντονες κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες. Η δημοκρατία έχει αντικατασταθεί από τις λεγόμενες πρακτικές διακυβέρνησης, μια ιδιότυπη διαβούλευση μεταξύ γραφειοκρατών, πολιτικών και ισχυρών συμφερόντων, με κάποιες ΜΚΟ ως μαϊντανό κοινωνικής ευαισθησίας, αλλά με τον άρρητο περιορισμό ότι όλες οι προτεινόμενες λύσεις πρέπει να σέβονται το κυρίαρχο αγοραίο οικονομικό μοντέλο.
Αυτό είναι το μοντέλο που έχει αποτύχει σε μια συγκυρία που είναι εμφανέστατο ότι οι αγορές δεν μπορούν να δώσουν λύσεις. Η ΕΕ χρειάζεται την κατάργηση του Συμφώνου Σταθερότητας και της ανεξαρτησίας της ΕΚΤ, χρειάζεται ένα μεγάλο ομοσπονδιακό προϋπολογισμό που θα αποδεικνύει την αλληλεγγύη μεταξύ των λαών της Ευρώπης, χρειάζεται επενδυτικά προγράμματα που θα αμφισβητήσουν τους στόχους και τα μέσα της υπάρχουσας οικονομικής πολιτικής, και άλλα πολλά. Χωρίς αυτά, η ίδια η ύπαρξη της ΕΕ κινδυνεύει, όχι από μια διαμαρτυρόμενη αριστερά και την αντίσταση των κοινωνικών κινημάτων, αλλά από τη στασιμότητα, την ανεργία, την ανισότητα και την έλλειψη κοινωνικής αλληλεγγύης.
Αλλά όλα αυτά πρέπει να στηριχτούν σε μια αλλαγή των κοινωνικών συσχετισμών, σε μια τεράστια κοινωνική κινητοποίηση που θα νομιμοποιήσει νέες οικονομικές πολιτικές και νέους πολιτικούς θεσμούς. Δυστυχώς οι δυνάμεις της κεντροαριστεράς έχουν χάσει από καιρό την εμπιστοσύνη τους στη δύναμη της δημοκρατίας και των κινημάτων. Η μόνη δύναμη που οραματίζεται μια άλλη Ευρώπη είναι αριστερά. Και αυτή τη φορά τα ενοποιητικά υλικά δεν θα είναι αυτά των ελίτ αλλά των κοινωνικών κινημάτων.
Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της ΚΠΕ του ΣΥΝ
kokkinoprasinodiktyo.wordpress.com 